Gjeografia e Kosoves

Komunat e Kosoves.


Komuna e Artanës
Komuna e Dardanës
Komuna e Deçanit
Komuna e Dragashit
Komuna e Drenasit
Komuna e Ferizajit
Komuna e Fushë Kosovës
Komuna e Gjakovës
Komuna e Gjilanit
Komuna e Graçanicës
Komune e Hani Elezit
Komuna e Istogut
Komuna e Junikut
Komuna e Kaçanikut
Komuna e Klinës
Komuna e Leposaviqit
Komuna e Lipjanit
Komuna e Malishevës
Komuna e Mamushes
Komuna e Mitrovicës
Komuna e Obiliqit
Komuna e Parteshit
Komuna e Pejës
Komuna e Podujevës
Komuna e Prishtinës
Komuna e Prizrenit
Komuna e Rahovecit
Komuna e Shtërpces
Komuna e Shtimes
Komuna e Skënderajt
Komuna e Suharekës
Komuna e Vitisë
Komuna e Vushtrisë
Komuna e Zubin Potokut
Komuna e Zveçanit
```````````````````````````````````

Ndarja gjeografike: Fushë-Kosova dhe Rrafshi i
Dukagjinit

Fusha e Kosovës përfshin gjysmën e sipërfaqes së vendit në lartësinë
500-600 m. Fushë-Kosova e mirëfilltë është 80 km e gjatë dhe 7-19km e
gjerë me sipërfaqe rreth 950 km².

Rrafshi i Dukagjinit ka një lartësi mesatare 300-500m dhe rrethohet nga
male me lartësi 2000-2500m. Klima e Bjeshkëve të Namuna është alpine ,
me dimër të gjatë , të ashpër , me reshje të mëdha bore e ngrica të
thekshme dhe verë të shkurtër , të freskët dhe relativisht të lagësht.
Drini i Bardhë (deri sa del në rrafsh) dhe degët e tij Bistrica e Pejës,
Bistrica e Deçanit dhe Ereniku, kanë rezerva të mëdha hidroenergjetike.
Në Gjeravicë gjendet një grup i madh liqenesh akullnajorë, midis të
cilëve më i bukuri është Hridi në lartësinë 1970m dhe me thellësi 6m. Në
Bjeshkët e Namuna jetojnë shumë kafshë të egra (ariu i murmë, ujku,
riqebulli, shqarthi i artë, shqarthi i bardhë, derri i egër, dhia e
egër, kaprolli, pula dhe gjeli i egër, thëllëza e malit).

Bjeshkët e Namuna quhen sot "Alpet shqiptare" (për herë të parë nga Sami
Frashëri më 1888). Natyra tepër e ashpër, reliefi i thyer dhe i
pakalueshëm, mungesa e theksuar e ujërave sipërfaqësore i ka dhënë emrin
"Bjeshkët e Namuna" që sllavët e përkthyen "Prokletie" (Male të
mallkuara). Në eposin tonë të kreshnikëve përdoren edhe emra të tjerë si
"Bjeshkët e thata" ,"Bjeshkët e Zeza"

Malësia e Hasit ndahet në Hasin e butë , në Kosovë me 60 fshatra dhe
Hasin e thatë në Shqipëri me 24 fshatra. Pashtriku me lartësi 1989m,
Kunora 1573m , Zani 1113m janë disa male të tij.

Malet e Sharrit (emri antik Skard-Skardus) shtrihen në 80km gjatësi dhe
25-30km gjerësi nga mali i Korabit në Shqipëri deri te Gryka e
Kaçanikut, nga lugina e Pologut (Vardari i Sipërm) në rrafshin e
Dukagjinit (gropat e Opojës, Sreckës dhe Siriniqit). Koritniku 2006 m,
Cvijileni 1381m , Oshlaku 2212m , Jezerci 2090 m dhe Nerodimja 1721m
janë disa maja. Klima e Sharrit është alpine. Dimri është i ftohtë, me
ngrica e borë që formon shtresë të qëndrueshme e të përjetshme (mbi
2300m), kurse vera e shkurtër e freskët dhe e lagësht.

Malësia e Drenicës ndahet në Drenicën e Sipërme ( e Kuqe) dhe Drenicën e
Poshtme (e Pashës) . Çiçavica 1091m , Carraleva 1177m , Gradina 1057m ,
Breshanici 1046m, Drenica 1024m , Goleshi 1019m janë disa male.
--------------------------------------------------------------------------------------------
Lumenjtë dhe liqenet

Nga territori i Kosovës shkon mesatarisht në det (Detin e Zi, Egje dhe
Adriatik) 3.6 miliardë metra kub ujë në vit me një modul 10.5l
ujë/sek/km², pra më shumë se i Moravës (6. dhe i Vardarit (7. Drini i
Bardhë ka prurje 30 metra kub në sekondë. Ka një ujëvarë 30m të lartë.
Lumi i Drenicës ka prurje 2metra kub në sekondë.

Ibri ka prurje mesatare nga 10.5 në 36.5 metra kub në sekondë. Sitnica
është lumi kryesor në Fushën e Kosovës. Ka prurje 15 metra kub në
sekondë. Llapi me prurje maksimale 10 metra kub në sekondë. Bistrica e
Pejës njihet edhe me emrin Lumëbardhi i Pejës. Bistrica e Deçanit ose
Lumëbardhi i Deçanit shtrihet gjithashtu tërësisht në territorin e
Kosovës. Ereniku ka prurje mesatare 12-14 metra kub në sekondë, Bistrica
e Prizrenit 0.7 metra kub në sek. Lumenj të tjerë janë Mirusha,
Toplluha , Klina, Istogu, Pllava, Morava e Bincit , Lepenci, Nerodimja.

Liqene natyrore janë ai i Livadicës , 2173m mbi nivelin e detit, liqeni i
madh i Janxhikut në lartësinë 2140 dhe liqeni i vogël i Janxhikut në
lartësinë 2200 m. Liqeni i Gornjesellës në lartësinë 2380 m me gjatësi
100 dhe gjerësi 53m . Ka edhe liqene të tjerë si ai i Jaranikolicës,
Liqeni i Madh ( në lartësinë 2320m ), Liqeni i Vogël (në lartësinë
2360m) , liqenet e Gjeravicës , liqeni i Hidrit ( në lartësinë 1970 m),
liqeni i Opojës.

Ekonomia

Gjatë periudhës 1913-1998 Kosova ka qenë rajoni më i prapambetur i ish
Jugosllavisë. Kjo sepse investimet në të kanë qenë jo më shumë se 50% e
nivelit mesatar të investimeve në Jugosllavi.

Industria më 1989 jepte 39 % të vlerës së produktit shoqëror të
përgjithshëm. Rreth 1733 ndërmarrje shoqërore dhe shtetërore vepronin
gjithsej.

Energjitika zë vendin kryesor. Dy grupet kryesore të rezervave të saj
janë linjiti dhe ujërat. Në fund të viteve 80 u nxorën 7 milionë tonë
qymyr. Fuqia e vendosur në termocentralet në Obiliq arriti 790 Më
"Kosova A" dhe 678 Më "Kosova B" duke dhënë një prodhim vjetor prej 6.1
miliardë Kw/h

Hidrocentralet japin vetëm 1.5 % të energjisë , ndonëse potenciali
hidrografik i hapësirës së Kosovës është i konsiderueshëm (10.5 l/s/km²
ose gjithsej 114 m³/s ).

Pas energjitikës ( që u mbështet në shfrytëzimin e pellgjeve të pasura
qymyrgurore në Obiliq, Bellaçevc etj ) zhvillim të dukshëm pati xehtaria
me ngjyra që shfrytëzonte pasuritë e begata nëntokësore të polimetaleve
me bazë plumbin dhe zinkun.

Qysh në fillim të viteve 80, prodhimi vjetor i xehes së plumb-zinkut
kishte arritur në rreth 2 milionë tonë. Mbi këtë bazë , Kombinati
Xehtar-Metalurgjik-Kimik me qendër në Zveçan pranë Mitrovicës , ka
prodhuar dhjetëra mijëra tonë plumb të rafinuar, zink elektrolitik,
argjend i rafinuar, ar, bismut elektrolitik, klorid zinku, koncentrat
piriti, kadmium, akumulatorë plumbi etj.
----------------------------------------------------------------------------
Bujqësia

Gruri zë një të katërtën e sipërfaqes së mbjellë. Mbillet edhe misër dhe
thekër. Ndër bimët industriale janë panxhari i sheqerit, lulja e
diellit, duhani. Kultivohen mollët, kumbullat, dardhat , qershitë dhe
rrushi.. Perimet zënë 30 000 ha.

Blegtoria

Vendin kryesor e zë gjedhi, numri i krerëve arrin 400 000. Dhëntë janë
pakësuar (më 1950 kishte 650 000).

Arsimi

Në universitetin e Prishtinës janë diplomuar rreth 60 000 studentë nga
të cilët 38 000 shqiptarë. Janë mbrojtur mbi 430 disertacione. Por
arsimi është sulmuar dhe goditur keqas nga regjimi serb, ashtu sikurse
shëndetësia, shkenca, shtypi, botimet media etj.

Komunikacioni

Rrjeti i përgjithshëm i transportit automobilistik arrin në 4997km nga
të cilat 1950km janë rrugë të kategorisë së parë. Rrjeti hekurudhor nisi
më 1872, sot arrin në 333km me 60 stacione kryesore, përgjithësisht jo i
nivelit modern. Sistemi i shërbimit telefonik-telegrafik është
relativisht i shtrirë gjerësisht. Një aeroport është në Sllatinë, 17km
afër Prishtinës.

Monumentet e kulturës

Kështjellat më të rëndësishme janë: në Zveçan, Lipjan, Novobërdë,
Vishegrad, Pejë, Prishtinë, Trepçë, Bërnjac, Boraç.

Në Prizren kemi një ansambël arkitektonik të ruajtur mirë. Në qendër
është pazari i vjetër-Çarshia, ku vazhdojnë traditat e artizanatit në
punimin e bakrit, arit dhe argjendit, në qepjen e kostumeve popullore
etj. Lagja në anën e majtë të rrjedhës së Bistricës, jashtë kalasë, me
rrugica të shtruara me kalldrëm, përbën ende një kompleks arkitektonik
karakteristik. Ura e gurit e shek. XVII lidh Çarshinë me pjesën tjetër
të qytetit. Në qendër të qytetit ndodhen banjat turke, hamami i Gazi
Mehmet Pashës, ndërtuar nga mesi i shek.XVI, i shquar në Ballkan. Një
hamam tjetër ndodhet pranë Kullës së Sahatit, ndërtuar në shek.XVIII.
Mbi qytet ngrihen muret e Kalasë së Prizrenit, ndërtim ky mesjetar, mbi
themele të periudhës antike.

Gjakova shquhet për urat e mëdha prej guri. Ura e Tabakëve mbi Erenik e
shek.XVIII 127m e gjatë me 14 harqe afër Çarshisë së madhe, ura e
Taliqit shek.XVIII, në lagjen Varosh dhe ura e Terziut, më e gjata rreth
200 m me 11 harqe shek XVIII, 7 km në të dalë të Gjakovës. Çarshia e
Madhe është një kompleks artizanal tregtie, ku vijojnë të punojnë
argjendarët, terzinjtë etj.

Në Vushtri është ura më e vjetër shek XIV; Ura e Budisavcit rreth 18km
larg Pejës mbi lumin Istog janë gjithashtu me interes.

Banja më e vjetër në Vushtri Hamami i Gazi Ali Beut shek XV, ndrequr në
shek XVII shquhet në tërë Ballkanin. Po ashtu hamami i Mitrovicës i shek
XIX.

Republika e Kosovës nën "sytë" e CIA-s

Në faqen zyrtare të internetit të shërbimit sekret më të fuqishëm në
botë janë shtuar dhe të dhënat për shtetin më të ri. Qendra e CIA-s ka
hedhur së fundi gjithë informacionin që disponon për shtetin e Kosovës.
Një informacion që jo vetëm njeh shtetin e dytë të shqiptarëve në
Ballkan, por shërben dhe si pikë referimi për të gjitha agjencitë
ndërkombëtare. Të gjitha të dhënat janë klasifikuar sipas informacioneve
më të sakta, duke nisur nga historia e vendit, të dhënat gjeografike,
popullsia, etnitë që banojnë, ekonomia, burimet natyrore, besimet
fetare, përdorimi i gjuhëve zyrtare e deri te niveli i arsimit dhe
kushtet sociale të Kosovës.
Popullsia
Tashmë jo vetëm ne, por edhe CIA thekson se popullsia e Kosovës është
autoktone shqiptare. Sipas të dhënave të kësaj agjencie, 88 për qind e
popullsisë së Kosovës janë shqiptarë dhe vetëm 7 për qind janë serbë.
Ndërsa pakicat e tjera përbëjnë vetëm 5 për qind. Emri zyrtar i njësisë
administrative të Kosovës pothuajse gjatë gjithë periudhës së Titos ka
qenë "Kosova dhe Metohia", shpesh e shkurtuar në një fjalë të vetme si
"Kosmet". Ndërsa tani Kosova në arenën ndërkombëtare njihet me emrin
Republic of Kosovo, kurse në gjuhën shqipe Republika e Kosovës ose
shkurt Kosova. Sipas CIA-s, 2 126 708 banorë është numri i popullsisë së
Republikës së Kosovës. Kurse prodhimi i brendshëm bruto (GDB) është 4
miliardë dollarë. Por, sipas CIA-s, rreth 43 për qind e popullsisë së
Kosovës është e papunë dhe 37 % e kosovarëve janë të varfër.

Pozita e Kosovës

Vija kufitare me Shqipërinë, në tërësinë e saj ndan shqiptarët me
shqiptarët. E gjithë vija kufitare e Kosovës është 700.7 km. Vendet
kufitare janë: Shqipëria 111.8 km, Maqedonia 158.7 km, Mali i Zi 78.6 km
dhe Serbia 351.6 km. Ndonëse e rrethuar nga male deri 2000 m lartësi,
Kosova ka dalje rrugore
për në gjithë Ballkanin. Kosova ka 1,925 km rrugë automobilistike dhe ka
430 km hekurudha.

Gjeografia

Gjeografia dhe gjeologjia na japin arsye thelbësore për të kuptuar
rëndësinë historike dhe vazhdimësinë e Kosovës veçanërisht për gjysmën
lindore të saj. Ajo përmban përqendrim të madh të mineraleve sa e gjithë
Evropa Jug-Lindore. CIA vlerëson se pasuritë më të mëdha natyrore të
Kosovës janë nikeli, plumbi, zinku, magnezi, kromi dhe shumë minerale të
tjera.

Burimet

Kosova përcaktohet si një shtet me burime natyrore mjaft të pasura.
Burimet kryesore janë: Nikeli, plumbi, zinku, magnezi, kromi, etj. Prej
vitit '90 burimet nuk janë shfrytëzuar

Grupet etnike

Kosova ka një popullsi autoktone shqiptare dhe shumicën e të cilës e
përbëjnë po shqiptarët. Pasi 88 % e popullsisë është shqiptare, vetëm 7%
serbe dhe pakicat e tjera janë 5 %

Gjuhët

Kosova ka dy gjuhë zyrtare, të cilat janë gjuha shqipe dhe ajo serbe.
Gjuhët e tjera jozyrtare janë boshnjake, turqishtja dhe ajo rome.