Tepelena

Titulli: Tepelena Wed Jan 06, 2010 12:50 am

Tepelena është qytet dhe kryeqenër e rrethit me të
njëjtin emër në jug të Shqiperisë dhe ka nje sipërfaqe prej 817 km2.
Tepelena ka një popullsi rreth 55 mije banore (2005) e cila jeton ne dy
qytetet Tepelene e Memaliaj dhe ne fshat, ne tete komuna me 35 mije
banore.

Rrethi
perfshin pjese nga krahinat etnografike te Kurveleshit, Lopesit,
Rrezes, Dervenit, Buzit e Krahesit, ku seicila shquhet për larmine e
traditave, kengeve, valleve e kostumeve.

Ne kete rreth, fale pozicionit gjeografik, ka pasur
shume qendra te banuara, si vende banimi te hapura ne rajonet Dragot,
Beçisht, Damës, ashtu dhe vendbanime te fortifikuara me mure masive.

Histori
Ne shekujt e pare te e.s. u vu re nje
nderprerje e veprimtarise fortifikuese, qe perkon me te ashtequajturen
"paqe romake", por me tej për te perballuar dyndjet e barbareve dhe
levizjet e brendshme ndertimet u gjalleruan. Ne kete periudhe te vone
antike ne Tepelene u zhvilluan ndertime ne pika kyce, ne qytet dhe ne
nyjet rrugore. Historianet trajtojne si te kesaj periudhe punimet ne
Kalivac, Zharre, Qesarat (ku janë gjetur qypa, gdhendje mermeri e
mbeturina te nje banje antike)...

Ne lashtesi, Tepelena bente pjese ne treven e
Kaonise. Zona e Buzit lidhej me iliret e Antipatrese (Beratit), Krahesi
me Bylynet (Mallakaster) dhe Lopesi me Amantinet (Plloca e Vlores). Ne
fundin e shekullit te 9-te, Tepelena hyn ne Themen e Nikopopjes pastaj
ne Despotatin e Epirit.Nga fundi i shekullit te 14-te, filloi depertimi
i turqve ne Shqiperine e Jugut. Ky pushtim, perpjekjet për
rregjistrimin e popullsise dhe për ndryshimet e fese se krishtere iu
kundeshtuan me arme ne dore... Ne vitin 1492 ndaloi ne Tepelene për 24
dite, ekspedita ndeshkimore e sulltan Bajazitit te II. Ne shekullin e
XVI, Tepelena bente pjese ne sanxhakun e Vlores. Nga fundi i ketij
shekulli, filloi islamizimi masiv duke bere kerdine ne lemin e taksave
dhe ne jeten shoqerore.

Tepelena është një vendbanim i hershem që lidhet me
ndërtimin e një keshtjelle në shek IV-VI, të ngritur në këtë pikë
strategjike në kryqëzimin e rrugëve të Vjosës, grykës së Këlcyres,
Drinosit dhe Mallakastrës. Poshtë kështjellës rruhen gjurmë të një ure
të madhe, pjesa e pare me harqe të shekullit të dytë. Pesë fazat e
tjera janë ngritur nga shekulli VI deri XIX. Ajo u shkaterrua nga
pushtuesit Osman në 1492.Në shekullin XVII Tepelena kishte 250 shtepi.
Me 1789 Tepelenën e shtiu në dore Ali pash Tepelena. Kalaja aktuale u
rindertua prej tij me 1819 me nje sipërfaqe 4-5 ha me tre hyrje dhe 3
kulla. Deri më 1820 ka qënë rezidenca e dytë e ApT. Më 1918 u krijua
Klubi Atdhetar "Bashkimi" me pjesmarrjen aktive të patriotit Avni
Rustemi, që në atë periudhë ishte mesues në Tepelenë.