Kuksi

Titulli: Kuksi Wed Jan 06, 2010 1:27 am

Para vitit 1925, fshati Kukës banohej kryesisht
nga banorë vendas, aktiviteti kryesor i të cilëve ishte bujqësia dhe
blegtoria e cila zhvillohej në të dy anët e lumenjve Drin i Zi dhe Drin
i Bardhë.

Kukësi është qytet në Shqipërinë verilindore, i shtrire ne koordinatat 42.09°V, 20.43°L

Kronologji:

Në vitin 1571 shënohet me emrin "Kukufic" me 12 shtëpi
Në vitin 1610 rreth 50 shtëpi
Në vitin 1633 përmendet Vau i Kukësit
Nga fundi i shekullit XVII deri nga fundi i shekullit të XVII rezultoi i braktisur.
Nga fundi i shekullit të XVII e fillimi i shekullit të XIX u riprodhua me banorë te ardhur nga Bicajt
Në 1869 rishfaqet me emrin "Kukusa"
Në vitin 1912-1921 u pushtua nga serbët, bullgarët dhe austriakët
Dhjetor 1921 u përfshi në administratën e shtetit shqiptar
Në 1923 u bë qender krahinore me 28 shtëpi e 186 banorë
Në 1925 u bë qytet, qendër e Prefekturës së Kosovës, krahinë e bashki
Në 1938 kishte 1800 banorë
Në 1939-1943 ishte nën pushtimin italian e 1943-1944 nën pushtimin gjerman
Më 18 nëntor 1944 u çlirua nga forcat partizane
Më 31 mars 1962 u vendos përmbytja e Kukësit të Vjetër dhe ndërtimi i Kukësit të Ri
Më 22 korrik 1962 filluan punimet për ndertimin e Kukësit të ri
Në prill të 1965 filloi popullimi i tij
Në 1970 kishte 6073 banorë
Në 1978 Kukësi i Vjeter ua la vendin ujërave të liqenit të Fierzës
Në 2000 kandidat për Çmimin Nobel

Ekonomia

Para vitit 1925,
fshati Kukës banohej kryesisht nga banorë vendas, aktiviteti kryesor i
të cilëve ishte bujqësia dhe blegtoria e cila zhvillohej në të dy anët
e lumenjve Drin i Zi dhe Drin i Bardhë. Pas vitit 1925, Mbretëria
Shqiptare i kushtoi një rëndësi të vecantë këtij fshati duke i dhënë
statusin e një qyteti gjë që u be shkak që ai të popullohet me banorë
të ardhur nga Shkodra,Prizreni,Gjakova dhe Gora. Ardhja e tyre shënon
dhe futjen në jetën e këtij qyteti të aktiviteteve tregëtare dhe
prodhuese. Janë këta banorë të rinj që i japin Kukësit një pamje të re
përmes ndërtimit të shtëpive të reja dhe moderne dhe krijimit të një
fryme të re qytetare përmes aktiviteteve sportive dhe kulturore. Falë
tyre, Kukësi nis të bëhet i njohur si një nyje lidhëse dhe me rëndësi
për të dy anët e kufirit. Në ato vite nisën aktivitetin zeje të tilla
si: kafet dhe restorantet, tregëtia me shumicë dhe pakicë, prodhimet e
ëmbëlsirave, fotografia, mjetet moderne te transportit (biçikletat,
veturat, kamionat dhe autobuzët) ngjyrosja dhe perpunimi i leshit,
përpunimi i lëkurës dhe i mishit, prodhimi i rrobave dhe këpucëve,
shërbimi postar dhe telegrafik, prodhimi i energjisë elektrike,
përpunimi i metalit, prodhimet prej ari dhe argjëndi, arkitekturë dhe
plan urbanistik, një traditë e re gatimi dhe shërbimi, etj. Ardhja e
sistemit komunist shkaktoi dhe shkatërrimin total të kësaj përvoje,
grabitjen dhe sekuestrimin e pronave dhe të pronarëve, shpronësimin e
banesave dhe objekteve tregëtare, nëpërkëmbjen e të drejtave dhe të
lirive elementare të njeriut, degradimin e plotë të elementëve
kapitalistë etj. Kukësi gjatë regjimit komunist ishte një qendër
industriale në Shqipëri. Deri në vitet '90, Kukësi kishte një industri
të nxjerrjes dhe shkrirjes së bakrit (teknologji sovjetike e viteve
'60), nxjerrjes dhe koncentrimit të mineralit të kromit, nxjerrjes së
mineralit të kuarcit, prodhimit të materialeve të ndërtimit (materiale
inerte, parafabrikate etj), përpunimit të lëndës drusore dhe prodhimit
të mobiljeve, prodhimit të qilimave dhe sixhadeve, prodhimeve ushqimore
(pije alkoolike, prodhime të qumështit, prodhime përpunuese të frutave
dhe perimeve, prodhimit te bukës etj.), mbledhjes dhe përpunimit të
bimëve mjekësore, prodhime të industrisë mekanike, shërbim hotelier
përmes dy hoteleve turistike të cilat pritnin dhe përcillnin dhe disa
qindra turistë të huaj, etj.

Kukësi ishte një vend i njohur dhe me traditë në
rritjen dhe mbarështrimin e deleve. Cilësia e mishit dhe e leshit të
deleve lumjane ishin të njohura në të gjithë Ballkanin. Regjimi
komunist dhe vëçanërisht fushata antiekonomike e tufëzimit të bagëtive,
bëri që numri i krerëve të vijë vazhdimisht në rënje dhe kjo veç kësaj
çoi në ftohjen e dëshirës së blegtorit për të rritur e mbarështruar
bagëti.

Kukësi ishte gjithashtu një qëndër e njohur e
transportit. Krahas llojeve të tjera të transportit, aty ishte i
zhvilluar dhe transporti ujor, permes liqenit artificial të Fierzës, i
cili bënte të mundur transportin e mallrave dhe të udhëtarëve. Një
pjesë e konsiderueshme e banorëve të qytetit dhe të fshatrave punonin
në zonën nxjerrëse dhe përpunuese të kromit në Kalimash, në minierën e
nxjerrjes së bakrit në Gjegjan etj.

Transformimet e domosdoshme ekonomike drejt tregut
të lirë pas viteve '90 bën që pjesa më e madhe e industrisë së
lartpërmëndur të falimentojë tërësisht, sepse ajo industri ishte
ngritur për të funksionuar në kushtet e një ekonomie të centralizuar
dhe të planifikuar. Mirëpo kjo shkaktoi shumë plage sociale, duke cuar
në krijimin e një mase të madhe të papunësh.

Moszgjidhja në kohë e problemeve të pronësisë mbi
tokën (veçmas problemet e shumta të krijuara nga shpërngulja e
detyrueshme e banorëve të Kukësit të Vjetër pas ndërtimit të HEC-it të
Fierzës) shkaktuan shumë konflikte pronësore dhe bllokuan tërësisht
nismat e biznesit vëndas dhe atij të huaj, duke krijuar një ngërç
absurd që ende dhe sot e kësaj dite vazhdon t'a mbajë të mbërthyer dhe
nën tension të gjithë Kukesin.

Një rol shkatërrimtar për ekonominë e Kukësit dhe në
acarimin e mëtejshëm të problemeve sociale, ka luajtur ekzistenca e
kufirit me Kosovën, që nga viti 1948 e më tej pas viteve 90' dhe
veçanërisht embargoja e komunitetit ndërkombëtar ndaj ish-Jugosllavisë,
gjatë konflikteve etnike pas shpërbërjes së saj. Shkak i tyre, sot një
pjesë e industrisë që mund të ringjallej, mbeti e bllokuar, duke çuar
në rrënimin total të objekteve industriale, falimentimin e bizneseve të
vogla dhe në një shkallë shumë të lartë të papunësisë. Sot ekonomia e
qytetit të Kukësit është e mbizotëruar nga biznesi individual apo ai
familjar dhe kryesisht është e bazuar tek tregëtia e vogël. Degët
zotëruese të ekonomisë ndër të tjera janë: transporti dhe shërbimet.
Kukësi zotëron dhe një aeroport të përmasave ndërkombëtare (përfunduar
së ndërtuari në fund të vitit 2004), mirëpo për dhënje me koncension të
aeroportit "Nënë Tereza" të Rinasit, ai sot nuk funksionon. Kukësit i
mungon infrastruktura moderne dhe vëcanërisht lidhjet me fshatrat dhe
qytetet më të afërta si: Peshkopi, Shkodër, Krumë, Prizren etj. janë
shumë të dobëta. Lidhjet telefonike ndonëse janë përmirësuar, ato janë
ende në një gjëndje të mjeruar, për të mos folur për internetin, i cili
ende nuk ka gjetur kushtet për t'u shtrirë nëpër familje. Të gjithë
këto faktorë, por dhe shumë faktore të tjerë e kanë detyruar qytetarin
e Kukësit të braktisë vendin e të drejtohet për në Tiranë e zona të
tjera apo edhe për të emigruar jashtë vendit. Ky proces ka shkaktuar
dhe një largim në përmasa dramatike të njerëzve me arësim të lartë dhe
me përvojë pune, duke shkaktuar kështu një boshllëk shumë të madh në
administratën publike, në arësim dhe kulturë, shëndetësi etj.